اتریوم چیست؟ اولین پرسشی است که افراد نا آشنا با ارزهای دیجیتال از خودشان میپرسند. در واقع اتریوم یا (Ethereum)، نسل دوم ارزهای دیجیتال است. این ارز تازه نفس، با هدف هوشمندسازی فرایندها و ایجاد فضایی برای اجرای برنامههای غیر متمرکز و خودکار ایجاد شد. اتریوم در تاریخ ۳۰ جولای ۲۰۱۵ و به سرپرستی جوان ۲۳ ساله روسی، ویتالیک بوترین» پا به عرصه ارزهای دیجیتال گذاشت.
میتوان به گونهای دیگر و زبانی سادهتر به پرسش اتریوم چیست؟» پاسخ داد و آن را تعریف کرد. مثلا میتوانیم بگوییم: اتریوم یک پلتفرم آزاد مبتنی بر فن آوری بلاک چین است که توسعه دهندگان را قادر میسازد تا برنامههای غیر متمرکز خود را روی آن پیاده سازی کنند.» شاید این پرسش هم برایتان پیش بیاید که: آیا اتریوم شبیه بیتکوین است؟» در پاسخ باید بگوییم که هم بله و هم نه. در واقع اتریوم هم مانند بیت کوین میتواند به عنوان ارز دستهبندی شود اما کاربردهای اتریوم بسیار متفاوتتر از بیت کوین است. برای درک بهتر اتریوم ابتدا بهتر است کمی با بلاک چین و نحوه کار آن آشنا شوید.
اتریوم یک پلتفرم غیرمتمرکز است که قراردادهای هوشمند را اجرا میکند: هیچگونه احتمال از کارافتادگی، سانسور، تقلب یا دخالت افراد شخص ثالث برای برنامههایی که روی اتریوم اجرا میشوند، وجود ندارد.
در ساده ترین جمله، اتریوم یک پلتفرم آزاد مبتنی بر فناوری بلاک چین است که توسعه دهندگان را قادر می سازد تا برنامه های غیرمتمرکز خود را روی آن پیاده سازی کنند. این برنامهها تحت کنترل و نظارت هیچ سازمان و نهادی نخواهند بود و تراکنشها و معاملات روی اتریوم به صورت کاملا مستقل از بانکها یا نهادهای دیگر پولی انجام میشوند. ارز دیجیتال این شبکه هم اتر نام دارد و واحد اختصاری آن ETH است.
قیمت دستگاه ماینر برای استخراج اتریوم متفوت و وابسته به میزان قدرت هش آن است.
هر کسی قادر است با استفاده از اتریوم برنامه غیرمتمرکز خود را توسعه دهد. همچنین توسعه دهندگان میتوانند بدون نیاز به ساخت بلاک چین جدید، با استفاده از اتریوم برای برنامههای خود ارز دیجیتال مستقل بسازند که به آنها توکن میگویند. در واقع توکن، ارز برنامههای غیرمتمرکزی هستند که خودشان بلاک چین خصوصی ندارند و از بلاک چین های دیگر مثل اتریوم استفاده میکنند.
تا قبل از پیدایش اتریوم، برنامهنویسان بلاک چین برای ساخت ارز دیجیتال خود از ابتدا مجبور به ساخت یک بلاک چین جداگانه بودند اما امروزه بلاک چین اتریوم میزبان هزاران هزار توکن است.
تیم اتریوم دلیل ساخت این شبکه را اینگونه عنوان میکنند:
اتریوم ایجاد شد تا ما برای انجام کارهایمان به هیچ بانک، شرکت و نهاد دیگری به جز خودمان نیاز نداشته باشیم.
هدف اتریوم تبدیل شدن به یک کامپیوتر جهانی است. یک کامپیوتر برای همه کارها
یک رویکرد متمرکز به معنای تحت کنترل یک قدرت متمرکز بودن است، اما به معنای یک نقطه شکست نیز می تواند باشد. این رویکرد باعث می شود که برنامه های کاربردی و سرورها نسبت به حملات هکرها و حتی قطع برق آسیب پذیر باشند. علاوه بر این اکثر شبکه های اجتماعی و سایر سرورهای آنلاین شرکت ها نیازمند بروزرسانی اطلاعات شخصی کاربران خود هستند، که این اطلاعات را در سرورهای خود ذخیره می کنند. این اطلاعات به راحتی می توانند توسط خود شرکت ها، کارمندان و یا هکرها به سرقت رفته ویا مورد سوء استفاده قرار گیرند.
اتریوم یک سیستم غیرمتمرکز و به طور کامل مستقل است که توسط هیچ شخص یا قدرتی کنترل نمی شود. این سیستم مشکلات سیستم متمرکز را ندارد، زیرا توسط هزاران رایانه داوطلب در سراسر جهان اداره شده و مورد استفاده قرار می گیرد، پس به این معنی است که هرگز آفلاین و خاموش نمی شود. علاوه بر این اطلاعات شخصی کاربران در رایانه های شخصیشان امن خواهد ماند و محتواهایی مانند برنامه های کاربردی، ویدئوها و غیره تحت کنترل سازندگان آنها باقی مانده و لازم نیست از قوانین سرویس های میزبانی مانند یوتیوب پیروی کنند.
درک این نکته نیز مهم است که دو ارز رقیب؛ بیتکوین و اتریوم؛ دو پروژه کاملا متفاوت و با اهداف کاملا متفاوت هستند. بیت کوین اولین ارز رمزنگاری بوده و یک سیستم انتقال پول است که توسط فناوری دفتر حساب عمومی توزیع شده، که بلاکچین نام دارد، پشتیبانی می شود.
اتریوم نیز فناوریی که بیت کوین بر مبنای آن است را مورد استفاده قرار داده و در عین حال قابلیت های آن را به میزان قابل توجهی ارتقاء داده است. اتریوم داری یک شبکه کامل با مرورگر، زبان برنامه نویسی و سیستم پرداخت مربوط به خود است. از همه مهمتر این که کاربران خود را قادر می سازد تا برنامه های غیرمتمرکز را بر روی بلاک چین اتریوم ایجاد کنند.
این برنامه ها می توانند ایده های کاملا جدید و یا بازسازی غیرمتمرکزی از طرح های موجود باشند. این سیستم اساسا واسطه ها و تمام هزینه های مرتبط به حضور یک شخص ثالث را حذف خواهد کرد. برای مثال زمانی که طرفداران یک آهنگ، لینک مربوط به آن را در فیس بوک به اشتراک می گذارند، سود حاصل از کلیک کردن مستقیما عاید فیس بوک می شود. در نسخه اتریومیِ چنین شبکه اجتماعی، هم هنرمند و هم طرفدار بخشی از پاداش کلیک کردن را دریافت خواهند کرد. در نهایت باید گفت برنامه های مبتنی بر بلاک چین هر نوع پرداخت به شخص واسطه را حذف می کند.
به طور خلاصه می توان گفت که اتریوم یک پلتفرم عمومی ، متن باز و مبتنی بر دفتر حساب توزیع شده بلاک چین است که به توسعه دهندگان اجازه می دهد برنامه های کاربردی غیرمتمرکز را ایجاد و راه اندازی کنند.
همانطور که قبلا عنوان شد، اتریوم یک سیستم غیرمتمرکز است. به این معنی که از یک رویکرد همتا به همتا استفاده می کند. هر تعاملی که انجام می شود، توسط کاربرانی که در شبکه حضور دارند پشتیبانی شده و تحت کنترل هیچ قدرت متمرکزی نیست.
کل نظام اتریوم توسط یک سیستم که اصطلاحا نود یا گره نام دارد پشتیبانی می شود. این نودها یا گره ها در واقع داوطلبان و شرکت کنندگان در شبکه هستند که کل بلاک چین اتریوم را در سیستم خود ذخیره کرده اند و به طور کامل تمام قوانین مورد توافق شبکه را رعایت کرده و به اجرا درمی آورند، درستی و امنیت شبکه را حفظ کرده و در ازی آن پاداش دریافت می کنند.
این قوانین مورد توافق و بسیاری دیگر از جنبه ها و ویژگی های شبکه، توسط قرارداد های هوشمند دیکته شده اند. این قراردادها به منظور انجام خودکار تراکنش ها و سایر اقدامات خاص در داخل شبکه طراحی شده و به این ترتیب نیازی به نگرانی در مورد درستی تراکنش نیست. شرایط برای انجام هر دو طرف تراکنش از قبل برنامه ریزی شده است. با تکمیل این شرایط، تراکنش یا هر فعالیت ویژه دیگری انجام می شود. بسیاری از افراد معتقدند که قراردادهای هوشمند، آینده هستند و در نهایت جایگزین سایر قراردادهای موقت خواهند شد. زیرا اجرای قراردادهای هوشمند امنیت بیشتری را نسبت به قراردادهای سنتی داشته، سبب کاهش هزینه های تراکنش شده و باعث ایجاد اعتماد بین طرفین خواهد شد.
علاوه بر این، سیستم همچنین برای کاربران ماشین مجازی اتریوم(EVM) را در اختیار قرار می دهد که اساسا به عنوان محیطی برای اجرای قراردادهای هوشمند مبتنی بر اتریوم عمل می کند. به این وسیله کاربران می توانند یک کد را اجرا کنند، با اطمینان از این که برنامه ها با یکدیگر تداخلی نخواهند داشت. EVM کاملا از شبکه اصلی اتریوم جدا شده و این باعث شده تا آن یک ابزار سودمند برای آزمایش و بهبود قراردادهای هوشمند باشد.
این پلتفرم یک توکن ارز رمزنگاری به نام اتریوم نیز ایجاد می کند.
یکی از معروف ترین دستگاه های
ماینر برای استخراج اتریوم E10 می باشد.
در سادهترین حالت، اتریوم (Ethereum) یک نرمافزار متنباز مبتنی بر بلاکچین است که به توسعهدهندگان اجازه ساخت و توسعه اپلیکیشنهای غیرمتمرکز را میدهد. اتریوم که پلتفرم قدرتمندی جهت هوشمندسازی فرایندها و فضایی برای اجرا برنامه های غیرمتمرکز و خودکار است، رسماً در تاریخ ۳۰ جولای ۲۰۱۵ معرفی شد.
از آنجاکه اتریوم از نظر میزان ارزش بازار در جایگاه دوم، پس ازبیتکوین قرار دارد، برخی دست به مقایسه میان این دو زده اند. اتریوم همانند بیتکوین، یک شبکه توزیع شده عمومی بر پایه بلاکچین است ولی بین این دو تفاوتهای فنی اساسی وجود دارد.
مهمترین تمایز بین بیتکوین و اتریوم که باید ذکر شود، کاربرد و توانایی است. بیتکوین فقط یک اپلیکیشن خاص از بلاکچین را عرضه میکند، یک سیستم مالی دیجیتال نقطه به نقطه که اجازه پرداختهای آنلاین با بیتکوین را فراهم میکند. بلاکچین بیتکوین برای ردیابی مالکیت ارز دیجیتال استفاده میشود اما بلاکچین اتریوم روی اجرای کد نوشته شده هر اپلیکیشن توزیع شدهای تمرکز دارد.
در بلاکچین اتریوم، به جای استخراج بیتکوین، استخراج کنندگان برای تولید اتر کار میکنند، گونه ای ازارز دیجیتال که شبکه را بالا نگه میدارد. اتر به جز یک ارز دیجیتال قابل معامله، توسط توسعهدهندگان اپلیکیشنها استفاده میشود تا در شبکه برای پرداخت هزینه تراکنشها و خدمات استفاده شود.
خب، اکنون که متوجه شدیم پول دیجیتال چگونه تمرکز زدایی میکند و از گزند تقلب و دستکاری بدور میماند، شاید بد نباشد که این ایده را درباره سایر مسائل روزانهی جامعه نیز به کار بگیریم! برای نمونه، سیستم رایگیری که در آنها تقلب های فاحشی رخ میدهد و یا حتی سیستم های قضایی که دستکاری اطلاعات آنها ممکن است جان و مال افراد بیگناهی را به خطر بیاندازد.
اما پیاده سازی این نیاز ها بر روی چهارچوبی که بیت کوین بر روی آن سوار شده، که به آن بلاکچین میگویند کار سادهای نیست.
نکتهی جالبی که درباره فناوری بلاک چین وجود دارد اینست که بیت کوین آنرا به وجود آورده و حالا بعنوان بستری ایمن برای بسیاری از فعالیت ها مورد استفاده قرار میگیرد.
در طراحی بلاکچین، برای پیاده سازی سیستمی که بدون نیاز به یک مرکز کنترل متمرکز بتواند هوشمندانه عمل کرده و نظم ساختار را باپرجا نگهدارد مهمترین ویژگی های یک شبکهی غیرمتمرکز که در پایین لیست شده اند را با یکدیگر آمیخته شده:
شماهم متوجه شدید؟ ظاهرا بیت کوین تنها چیزی نیست که امکان استفاده از آن بر روی تکنولوژی بلاکچین فراهم است، اما همانگونه که پیشتر هم گفتیم این کار خیلی ساده نیست.
آیا اتریوم شبیه بیت کوین است؟ هم بله هم نه. اتریوم هم مانند بیت کوین میتواند به عنوان ارز دیجیتال دستهبندی شود، مورد معامله قرار بگیرد و آن را به عنوان روش پرداخت پذیرفت اما اتریوم تفاوتهای زیادی با بیت کوین دارد.
مانند بیت کوین، اتریوم هم یک بلاک چین توزیع شده عمومی دارد. اگر چه تفاوت های فنی زیادی بین این دو وجود دارد اما مهمترین تفاوت، اهداف و قابلیت هاست.
در واقع بیت کوین برای اولین بار با هدف یک سیستم پرداخت جهانی، همتا به همتا و غیرمتمرکز خلق شد اما اتریوم به دنبال حذف تمرکز از تمام فرایندهاست.
در حالی که بلاک چین بیت کوین برای رهگیری مالکیت پول دیجیتال (بیت کوین) استفاده میشود، بلاک چین اتریوم برای اجرای کد برنامههای غیرمتمرکز طراحی شده است.
اتریوم هم مانند بیت کوین مبتنی بر الگوریتم اجماع اثبات کار یا همان ماینینگ (استخراج) بوده اما قرار است که سمت به اثبات سهام حرکت کند. در اثبات سهام ماینینگ صورت نمیگیرد و افراد بر اساس میزان دارایی خود در شبکه، به تایید تراکنشهای میپردازند و پاداش دریافت میکنند.
در حالی که تعداد واحدهای بیت کوین محدود به 21 میلیون واحد است برای اتریوم هنوز سقف مشخصی تعیین نشده است اما احتمالا در ادامه مسیر سقف تعداد کوین تعیین خواهد شد یا حداقل برای آن حد تولید سالانه در نظر گرفته میشود تا تورم آن کنترل شود. سرعت تراکنشهای اتریوم به مراتب سریعتر از بیت کوین است و به مراتب کارمزد کمتری نسبت به بیت کوین دارد.
نمیتوان به طور دقیق گفت که بیت کوین بهتر است یا اتریوم زیرا این دو شبکه اهداف یکسان ندارند و هر کدام کاربرد و ویژگی منحصر به فرد خاص خودش را دارد.
از آنجا که برنامه های غیرمتمرکز در بلاک چین اجرا می شوند، لذا از تمام ویژگی های بلاک چین نیز می توانند استفاده کنند.
غیر قابل تغییر بودن – واسطه ها و افراد ثالث نمی تواند هیچ تغییری در داده ها ایجاد کنند.
غیرقابل دستکاری و نفوذ – برنامه ها بر اساس اجماع شبکه فعالیت می کنند. بنابراین امکان سانسور، نفوذ به شبکه یا حذف داده ها نیست.
امن – بدون نهاد مرکزی و تضمین شده توسط رمزنگاری.
همیشه فعال – برنامههای غیرمتمرکز هرگز متوقف نمی شوند و هیچ کس قادر به جلوگیری از فعالیت آن ها نیست.
هر خدمت متمرکزی می تواند توسط اتریوم غیرمتمرکز شود. خدمات بزرگی مثل پرداخت ها، بیمه، رای گیری و بسیاری از خدماتی که اکنون توسط واسطه ها انجام می شوند، با بلاک چین غیرمتمرکز خواهند شد.
با استفاده از پلتفرمهایی مانند اتریوم، شرکتها و خدمات گوناگون میتوانند اعتمادسازی در کار خود را به حداکثر برسانند و به کسب و کار خود اعتبار ببخشند. در دنیایی که دادهها بسیار ارزشمند هستند، تمرکززدایی اجتنابناپذیر خواهد بود
بلاک چین بیت کوین برای پیگیری مالکیت پول دیجیتال – بیت کوین – استفاده میشود. اما بلاک چین اتریوم برای اجرای کدهای برنامه نویسی برنامههای غیرمتمرکز طراحی شده است. مانند بیت کوین، اتریوم نیز یک بلاک چین توزیع شده عمومی است. اگر چه تفاوتهای فنی زیادی بین این دو وجود دارد اما مهمترین تفاوت این دو اهداف و قابلیتهایشان است. بیت کوین یک برنامه کاربردی خاص از فناوری بلاکچین است. در واقع بیت کوین با هدف ایجاد یک سیستم پرداخت جهانی، همتا به همتا و غیرمتمرکز ایجاد شده است.
برای درک بیشتر این موضوع، بلاک چین بیت کوین را سیستم عاملی در نظر بگیرید که فقط یک نرم افزار به نام بیت کوین روی آن اجرا میشود. در نقطه مقابل، بلاک چین اتریوم را سیستم عاملی در نظر بگیرید که هزاران نرم افزار و سرویس مختلف میتوانند روی آن فعالیت کنند. با این حساب، درک مفهوم توکن» برایتان آسانتر خواهد شد. در واقع یک توکن، ارز برنامهای غیرمتمرکز است که خودش بلاک چین خصوصی ندارد و از بلاک چینهای دیگر مثل اتریوم استفاده میکند.
در بلاک چین اتریوم، به جای کار برای استخراج بیت کوین، ماینرها برای یک ارز دیجیتال رمزنگاری شده به نام اتر» که شبکه را تامین میکند، کار میکنند. اتر یک ارز دیجیتال تجاری و قابل حمل است که برای پرداخت هزینههای تراکنش نرم افراز مورد نظر، توسط توسعه دهندگان نرم افزار، مورد استفاده قرار میگیرد.
بیت کوین پیشگام ارزهای دیجیتال است؛ این شبکه نوعی نرم افزار روی یک بلاک چین است. با این حال، بیت کوین فقط یک نرم افزار است. مثلا ایمیل یکی از کاربردهای اینترنت است اما فقط یکی از هزاران کاربرد این فناوری است. دکتر گاوین وود» از بنیانگذاران اتریوم در این باره میگوید: تصور کنید در خیابان هستید و میخواهید تاکسی بگیرید. از اسنپ درخواست خودرو میکنید و یک ماشین خودران – بدون راننده – شما را سوار میکند. تاکسی شما را به یک پمپ بنزین میبرد و هزینه سوخت را از پول مسافرهای قبلیاش پرداخت میکند. سپس شما را به مقصدتان میرساند و کرایه سفرتان هم از کیف پول الکترونیکی شما پرداخت میشود. در زمانی که تاکسی در حال رساندن شما به مقصد است، به صورت خودکار هزینه بیمه سالیانه و بدهی ماهانه مالک خود را هم میپردازد. بعد از پیاده کردن شما هم به یک تعمیرگاه میرود تا عیبهای احتمالی اتومبیل را تعمیر کند.» شاید با خودتان فکر کنید که اینها صحنهای از یک فیلم علمی و تخیلی باشند، اما این آینده جهان است. قراردادهای هوشمند میتوانند آینده جهان را بسازند.
چه کسی اتریوم را ساخته است؟
در اواخر سال 2013، ویتالیک بوترین ایده خود را در قالب یک وایت پیپر، که آن را به چند نفر از دوستانش فرستاده بود، اعلام کرد. سپس آن را برای افراد بیشتری ارسال کرد. در نتیجه در حدود 30 نفر در جریان ایده ویتالیک قرار گرفتند. وی منتظر بررسی های انتقادی و نقطه نظرات افراد در مورد اشتباهات ایده خود بود. اما هرگز این اتفاق رخ نداد.
این پروژه در ژانویه سال 2014 رسما عمومی شد. تیم اصلی این پروژه شامل ویتالیک بوترین، میهای آلیسی، آنتونی دیلوریو، چار هاسکینسون، جو لوبین و گاوین وود بود. بوترین، اتریوم را در یک کنفرانس بیت کوین در میامی نیز معرفی کرد. چند ماه بعد تیم تصمیم گرفت که برای ایجاد سرمایه جهت توسعه پروژه خود از توکن بومی شبکه اتریوم استفاده کند.
یا اتریوم یک ارز رمزنگاری است؟
در تعریف باید گفت که اتریوم یک پلتفرم نرم افزاری است، با هدف فعالیت به عنوان یک اینترنت غیرمتمرکز و همچنین یک اَپ استور غیرمتمرکز. سیستمی مانند این نیاز به ارزی جهت پرداخت برای منابع و برنامه های مورد نیاز جهت انجام پروژه ها و برنامه های کاربردی دارد. اینجاست که اتر وارد می شود.
اتر یک دارایی دیجیتال است و به شخص ثالثی برای پردازش پرداخت نیاز ندارد. با این حال اتر نه تنها به عنوان یک ارز دیجیتال استفاده می شود، بلکه مانند سوخت” برای برنامه های غیر متمرکز داخل شبکه عمل می کند. اگر کاربری بخواهد چیزی را در برنامه های کاربردی اتریوم تغییر دهد، باید کارمزد تراکنش را پرداخت کند تا شبکه بتواند فرایند را تغییر دهد.
کارمزد تراکنش به طور خودکار بر اساس مقدار به اصطلاح گاز” مورد نیاز محاسبه می شود. مقدار سوخت مورد نیاز بر اساس مقدار قدرت محاسباتی مورد نیاز و مدت زمان لازم برای اجرای آن محاسبه می شود.
کاربرد های اتریوم چیست ؟
اتریوم به توسعه دهندگان اجازه میدهد اپلیکیشینهای غیرمتمرکز یا توزیع شده بسازند و اجرا کنند. یک اپلیکیشن غیرمتمرکز به کاربران خدمات خاصی ارائه میدهد. مثلاً بیتکوین یک اپلیکیشن غیرمتمرکز است که برای کاربرانش یک سیستم پرداخت آنلاین شخص به شخص ارائه میدهد که اجازه پرداخت با بیتکوین را فراهم میکند. از آنجایی که اپلیکیشنهای توزیع شده از کدی ساخته شده است که روی شبکه بلاکچین کار میکند، توسط هیچ شخصی یا نهاد مرکزی قابل کنترل نیست.
با استفاده از اتریوم میتوان هر سرویس متمرکزی را به حالت غیرمتمرکز در آورد. به خدمات میانیای که در صدها صنعت مختلف فعلی وجود دارد فکر کنید. از خدمات اولیه بدیهی مانند وام بانکی گرفته تا خدماتی که کمتر به آنها فکر میشود مانند ثبت عنوان، سیستم رایگیری، تطبیق قوانین و غیره.
از اتریوم برای ساخت نهادهای توزیع شده خودگردان (DAO) هم میتوان استفاده کرد. چنین نهادی کاملاً توزیع شده و خودگردان است و هیچگونه رهبر واحدی ندارد. این نهادها با اجرا کردن کد روی مجموعهای از قراردادهای هوشمندی روی بلاکچین اتریوم اداره میشوند.
این کدها طوری طراحی شدهاند که جایگزین قوانین و ساختارهای سنتی نهادها باشند و نیاز به نیروی انسانی و کنترل متمرکز را از بین ببرند. مالکیت یک نهاد توزیع شده خودگردان در دست هر کسی است که ژتونهایش را خریداری کند. ولی به جای آنکه هر ژتون مساوی یک سهم یا حق مالکیت باشد، به عنوان یک حق رای برای افراد عمل میکند.
یک نهاد غیرمتمرکز خودگردان از یک یا چند قرارداد تشکیل شده و میتواند توسط گروهی از اشخاص همفکر حمایت مالی شود. چنین نهادی کاملاً شفاف و مستقل از دخالتهای انسانی، مانند سازندگانش، عمل میکند. این نهاد تا وقتی هزینههای بالا ماندنش را تامین کند و خدمات مفیدی به مصرف کنندگان ارائه بدهد، روی شبکه باقی خواهد ماند.
هدف اصلی آن غیرمتمرکز سازی کل اینترنت و سرویس های جهانی است!
بله درست خواندید، بسیاری نیز بر این باور هستند که اینترنت متمرکز نیست اما در حقیقت امر چیز دیگری نهفته است، شرکت هایی مانند فیس بوک، گوگل، آمازون، اوبر و . تمامی فعالیت های ما بر روی اینترنت را ردیابی و رصد میکنند و هرکاری که ما انجام دهیم به گونهای با سرویس های آنها ارتباط دارد.
اما با وجود سیستم های غیرمتمرکز، امکان حذف واسطه ها وجود دارد، برای مثال رانندگان اوبر خواهند توانست مستقیما با مسافر در تماس باشند و کارمزدی که اوبر از آنها میگیرد را کنار بزنند.
همچنین افراد میتوانند بدون نیاز به یک صرافی واسط، با یک دیگر ارز دیجیتال خرید و فروش کنند و نیازی به ذخیرهی ارز خود در صرافی هایی که هیچوقت ایمنی صد درصدی ندارند نخواهند داشت.
این شبکه متشکل از هزاران کامپیوتر در جایجای جهان است که با استفاده از فناوری بلاک چین به یکدیگر متصل شده و بمانند یک کامپیوتر بسیار قدرتمند عمل میکنند.
برای ساخت یک برنامه در این چهارچوب، فرد باید زبان برنامه نویسی اختصاصی این شبکه که سالیدیتی یا Solidity نام دارد را فراگرفته و سپس شروع به ساخت آن کند.
این زبان برای ساختن قرارداد های هوشمند استفاده میشود و این قراردها نیز برای اجرای برنامه ها (DAPPS) به کار گرفته میشوند.
اما قراردهای هوشمند دقیقا مشابه قرارداد های معمولی هستند با این تفاوت که یک داور عادل و راستگو با نام اتریوم و بلاک چین میان طرفین قضاوت میکنند.
در دنیای واقعی قرارداد ها به شکل شروط هستند، مثلا اگر فردی بموقع بدهی خود را پرداخت نکند، طلبکار میتواند از او شکایت کرده و اموال اورا مصادره کند، این ساختار شروطی دقیقا چیزی است که برنامه نویسان با استفاده از زبان سالیدیتی پیاده سازی میکنند و شبکه آنرا اجرا میکند.
برای فهم بهتر یک نمونهی دیگر را با هم میبینیم، برای نمونه:
اگر من سر ماه اجاره خانه ام را نپردازم، صاحب خانه از من درخواست خواهد کرد که خانهی او را ترک کنم و برعکس.
در این مورد، اگر قراردادی هوشمند در بستر این شبکه میان من و صاحب خانه ثبت شده باشد، صاحب خانه میبایست هرماه سرموقع پول خود را دریافت کند وگرنه شبکه به دلیل نقض در آن، دیگر اجازهی ماندن در خانه را به من نمیدهد.
پس از اینکه قرارداد ثبت شود، هیچگونه تغییر و دستکاری در آن قابل اعمال نبوده، تنها گزینه ممکن برای دستکاری آن اینست که شبکهرا نابود کنید.
بابت ثبت یک قرارداد هوشمند، فرد بایستی بوسیلهی ارز اختصاصی اتریوم مبلغی را پرداخت کند و از این راه میتوان از اینکه فرد مو به موی برنامه ی خود را بارها بررسی خواهد کرد اطمینان حاصل نمود و همچنین این پرداخت ضمانتی خواهد شد که منابع سخت افزاری برای موارد غیرضروری مورد استفاده قرار نمیگیرند.
قرار داد هوشمند (smart contract ) اتریوم چیست ؟
ابتدا باید بدانیم یک قرارداد عادی چیست؟
یک قرارداد عادی، توافقی بین دو یا چند شخص است که آنها را به چیزی در آینده متعهد میسازد. مثلاً محمد برای استفاده از خانه علی هر ماه به او مبلغی پرداخت میکند، که به آن اجاره میگویند. یا رضا تضمین میکند که در ازای گرفتن مبلغی پول، خسارتهای احتمالی ماشین سعید در تصادفات را پرداخت کند که به آن بیمه هم میگویند.
آنچه که باعث تفاوت قرارداد معمولی و قرارداد هوشمند میشود این است که کدهای کامپیوتری مشکل نیاز به اعتماد را برطرف میکنند. به عنوان مثال علی قرارداد بیمهای با شرکت بیمه تنظیم میکند که طی آن مبلغ ۵۰۰ دلار به بیمه پرداخت کند و بیمه هم خسارتهای احتمالی ماشینش را طی یک سال آینده را تضمین کند.
حالا اگر این قرارداد هوشمند باشد، کدها به صورت خودکار شرایط را بررسی میکنند مثلاً: آیا علی حق بیمه خود را پرداخت کرده؟ آیا خسارت ماشین علی ثبت شده؟
و در صورت وجود هر کدام از شرایط تصمیم دیگری به صورت خودکار اتخاذ میشود; مثلاً قرارداد را لغو یا ادامه میدهد.
ویژگی اصلی یک قرارداد هوشمند، اجرای بدون نیاز به اعتماد آن است. شما به افراد شخص ثالث برای اجرای شرایط مختلف یک قرارداد نیازی ندارید. به جای متکی بودن به افرادی که عمدی یا غیرعمدی میتوانند دچار اشتباه شوند، یک قرارداد هوشمند آنچه را که برایش برنامهریزی شده، کاملاً دقیق و در زمان مناسب اجرا میکند.
در واقع قرارداد هوشمند، یک پروتکل ویژه است که برای مشارکت، تأیید یا اجرای مفاد یک قرارداد خاص، فعال میشود. قراردادهای هوشمند، معامله ها و فرایندها را به صورت کاملا تضمینی و بدون حضور اشخاص ثالث انجام میدهند. فعالیت و ثبتهای قرارداد هوشمند، قابل پیگیری و غیر قابل برگشت هستند. این قراردادها به طور خودکار، شامل تمام اطلاعات مربوط به شرایط قرارداد و اجرای تمام اقدامات هدف گذاری شده میشوند.
اجازه بدهید برای درک بهتر قراردادهای هوشمند مثالی ساده بزنیم. قراردادهای هوشمند را میتوان مثل دستگاههای فروش خودکار در نظر گرفت. وقتی شما میخواهید از این دستگاهها یک نوشابه بخرید، اول پول را وارد دستگاه میکنید. بعد از آن دستگاه به صورت خودکار پول شما را پردازش میکند و نوشابه را تحویل میدهد. اگر از مسائل فنی فاکتور بگیریم، قراردادهای هوشمند هم تقریبا مانند دستگاههای فروش خودکار کار میکنند. قراردادهای هوشمند، بدون نیاز به افراد یا سازمانهای واسطه، فرایند پرداخت یا اجرای یک قرارداد را پردازش کرده و در صورت صحیح بودن مفاد قرارداد مشخص شده، فعالیت را انجام میدهند. در واقع تنها کاری که این دستگاهها انجام میدهند، اجرای خودکار دستورالعملهای داده شده به آنها است.
برای درک بهتر می توان اینگونه آن ها را توصیف کرد: آن ها مانند دستگاه های فروش خودکار فعالیت می کنند. وقتی شما قصد خرید یک نوشابه با استفاده از این دستگاه ها را دارید، پول را به دستگاه وارد می کنید و دستگاه به صورت خودکار پول شما را پردازش می کند و نوشابه را تحویل می دهد.
جدا از مسائل فنی، قرارداد های هوشمند هم تقریبا مانند دستگاه های فوقالذکر کار می کنند. بدون نیاز به افراد یا سازمان های واسطه فرایند پرداخت یا اجرای یک قرارداد را پردازش می کنند و در صورت صحیح بودن مفاد قرارداد مشخص شده، فعالیت را انجام می دهند.
آن ها تنها دستورالعمل هایی را که به آن ها داده شده را به طور خودکار اجرا می کنند.
در ابتدا، دارایی ها و شرایط قرارداد، کد گذاری می شوند و در بلاک بلاک چین قرار می گیرند. این قرارداد بین نود های پلتفرم توزیع و چندین بار کپی شده است. بعد از پردازش انجام شد، قرارداد مطابق با شرایط مشخص شده اجرا می شود.
شاید بگویید که هوشمند سازی فرایند ها خیلی وقت است که انجام میشود اما تفاوت فرایند قرارداد های هوشمند با فرایند های معمولی در اینترنت، غیرمتمرکز بودن و عدم بازگشت آن است.
مثلا تراکنش های بانکی به صورت هوشمند انجام می گیرند اما مثلا بانک مرکزی میتواند از انجام یک تراکنش جلوگیری کنید. در قرارداد های هوشمند شخص یا نهادی قادر به کنترل یک قرارداد نیست و وقتی مفاد یک قرارداد صحیح باشد، این قرارداد به صورت کاملا خودکار اجرا می شود.
در حالی که تمام بلاک چین ها توانایی پردازش کد را دارند، بیشتر آن ها به شدت محدود هستند. اما بلاک چین اتریوم متفاوت است. اتریوم به جای ارائه مجموعه ای از عملیات های محدود، به توسعه دهندگان اجازه اجرای نرم افزارهای خودکار را روی بلاک چین خود می دهد. بلاک چین اتریوم برای همه کسانی که بتوانند برنامه غیرمتمرکزی ارائه دهند، قابل استفاده است.
در ابتدا، داراییها و شرایط قرارداد کدگذاری میشوند و در بلاک چین قرار میگیرند. این قرارداد بین نودهای پلتفرم توزیع و چندین بار کپی شده است. بعد از اینکه پردازش انجام شد، قرارداد مطابق با شرایط مشخص شده اجرا میشود. از زمان هوشمند سازی فرایندها زمان زیادی میگذرد با این وجود، بزرگترین تفاوت فرایند قراردادهای هوشمند با فرایندهای معمولی در اینترنت، غیرمتمرکز بودن و عدم بازگشت آن است. مثلا تراکنشهای بانکی به صورت هوشمند انجام میگیرند اما بانک مرکزی میتواند از انجام یک تراکنش جلوگیری کند. در قراردادهای هوشمند، شخص یا نهادی قادر به کنترل یک قرارداد نیست و وقتی مفاد یک قرارداد صحیح باشد، این قرارداد به صورت کاملا خودکار اجرا میشود.
با وجود این که تمام بلاک چینها توانایی پردازش کد را دارند ولی بیشتر آنها به شدت محدود هستند. اما بلاک چین اتریوم متفاوت است. اتریوم به جای ارائه مجموعهای از عملیاتهای محدود، به توسعه دهندگان اجازه میدهد تا نرم افزارهای خودکار را روی بلاک چین خود اجرا کنند. بلاک چین اتریوم برای همه کسانی که بتوانند برنامه غیرمتمرکزی ارائه دهند، قابل استفاده است.
کاربردهای اتریوم چیست؟
اولین و مهم ترین کاربرد اتریوم این است که به کاربران خود اجازه می دهد تا نرم افزارهای غیرمتمرکز را ایجاد و بکار گیرند. علاوه براین، هر نوع خدمات متمرکزی با استفاده از پلتفرم اتریوم قادر خواهد بود غیرمتمرکز شود. پتانسیل پلتفرم اتریوم برای ساخت نرم افزار، توسط هیچ چیزی جز خلاقیت سازنده ی آن محدود نیست.
نرم افزارهای غیرمتمرکز پتانسیل تغییر نوع روابط بین شرکت ها و مخاطبان خود را به طور کامل دارند. این روزها سرویس های زیادی وجود دارند که با ارائه پلتفرم به کاربران جهت مبادله کالاها و خدمات، کارمزد دریافت می کنند. از سوی دیگر، بلاک چین اتریوم مشتریان را قادر می سازد تا اصالت کالایی را که خریداری می کنند، ردیابی کنند؛ در حالی که اجرای قراردادهای هوشمند می تواند بدون هیچ گونه واسطه یک تجارت سریع و بی خطر را برای هر دو طرف معامله تضمین کند.
فناوری بلاک چین دارای پتانسیل ایجاد انقلاب در خدمات تحت وب و نیز صنایعی است که با شیوه های قراردادی بلند مدت کار می کنند. به عنوان مثال، صنعت بیمه ای که در آمریکا دارای بیش از 7 میلیارد دلار سرمایه گذاری در بیمه عمر است، می تواند با استفاده از فناوری بلاک چین دوباره توزیع شده و به خوبی شفاف سازی شود. علاوه بر این با اجرای قراردادهای هوشمند، مشتریان قادر خواهند بود به راحتی حق بیمه خود را به صورت آنلاین ارسال کرده و یا به صورت اتوماتیک حق بیمه خود را دریافت کنند. البته به شرط آنکه ادعای آنها برای دریافت حق بیمه، با تمام معیارهای مورد نیاز نیز مطابقت داشته باشد.
اساسا، بلاک چین اتریوم قادر به پیاده سازی اصول اصلی خود شامل اعتماد، شفافیت، امنیت و کارایی به هر نوع خدمات، تجارت و یا صنایع دیگر است.
اتریوم نیز می تواند برای ایجاد سازمان های مستقل و نامتمرکز(DAO)، که کاملا به صورت شفاف و مستقل از هر گونه دخالت و بدون رهبری عمل می کنند، مورد استفاده قرار گیرد. سازمان های مستقل و نامتمرکز(DAO) به وسیله ی کدهای برنامه نویسی و مجموعه ای از قراردادهای هوشمند که بر روی بلاک چین نوشته شده اند، اجرا می شوند.
سازمان های مستقل و نامتمرکز(DAO) متعلق به افرادی هستند که توکن خریده اند. هر چند، میزان توکن های خریداری شده با مالکیت سهام برابری نمی کند. در عوض توکن ها، به مردم حق رای می دهند.
مزایای اتریوم
پلتفرم اتریوم از تمام ویژگی های فناوری بلاک چین که بر روی آن اجرا می شود، بهره می برد. این فناوری بدون نیاز به حضور شخص یا نیروی ثالثی انجام می شود، به این معنی که تمام برنامه های غیر متمرکز و دائوهای مستقر در شبکه بدون نیاز به حضور و کنترل شخصی صورت می گیرد.
هر شبکه بلاک چین بر اساس یک سری اصول مورد توافق شکل گرفته است. به این معنی که تمام گره ها در داخل سیستم باید با هر تغییری که درون شبکه ایجاد می شود، موافقت کنند. این ویژگی امکان تقلب، فساد و غیرقابل اعتماد شدن سیستم را از بین می برد.
کل این پلتفرم غیرمتمرکز است. به این معنی که به یک نقطه اتکا ندارد. از این رو تمام برنامه ها همیشه آنلاین باقی خواهند ماند و هرگز خاموش نخواهند شد. علاوه بر این طبیعت غیرمتمرکز و امنیت رمزنگاری شده، شبکه اتریوم را به خوبی از حملات هکرها و فعالیت های ی و جعلی محافظت می کند.
معایب اتریوم
علیرغم این که قراردادهای هوشمند با هدف از بین بردن خطای شبکه ایجاد شده است، اعتبار آنها تنها بستگی به افرادی دارد که آنها را کد نویسی کرده اند. همیشه خطای انسانی وجود دارد و هر اشتباهی در کد نویسی می تواند مورد سوء استفاده قرار گیرد. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، هیچ راه مستقیمی برای متوقف کردن حمله هکرها وجود ندارد. تنها راه ممکن برای انجام این کار ایجاد یک توافق و بازنویسی کد است. در هر حال این به طور کامل با ذات و جوهره بلاک چین در تضاد است، زیرا همانطور که گفته شد ذات این دفتر حساب غیرقابل تغییر است.
دایو نام یک سازمان غیرمتمرکز است که در 30 آوریل 2016 راه اندازی شد و مورد حمله قرار گرفت. در این حمله در حدود 3.6میلیون توکن اتر به سرقت رفت. مهاجم از یک اشکال تماس بازگشتی در کد استفاده کرده بود. نتیجه حمله نه تنها از دست رفتن بخش بزرگی از سرمایه و بودجه دائو بود، بلکه اساسا باعث شد اعتماد کاربران به کل شبکه اتریوم تضعیف شود و قیمت اتریوم در آن زمان از 20 دلار به 13 دلار کاهش یابد.
چه برنامه هایی بر روی اتریوم توسعه یافته است؟
اتریوم این پتانسیل را دارد که حتی افرادی که پیش زمینه فنی ندارند بتوانند برنامه های غیر متمرکز را باز کنند. اگر این اتفاق بیافتد، می تواند یک جهش انقلابی برای فناوری بلاک چین باشد که پذیرش عمومی آن را افزایش می دهد. در حال حاضر می توان به راحتی به شبکه از طریق مرورگر خود شبکه(Mist)، که یک رابط کاربر پسند و نیز یک کیف پول برای نگهداری و انجام مبادلات اتر را فراهم می کند، دسترسی پیدا کرد. مهمتر از همه بوسیله آن کاربران قادر هستند برنامه نویسی، مدیریت و گسترش قراردادهای هوشمند را انجام دهند. علاوه بر این، از طریق یک فرمت متاماسک(MetaMask) از گوگل کروم و فایرفاکس می توان به شبکه اتریوم دسترسی داشت.
پلتفرم اتریوم این پتانسیل را دارد تا بسیاری از صنایعی را که در حال حاضر وابسته به یک قدرت مرکزی هستند، متحول کند. از جمله بیمه، موسسات مالی، املاک و غیره. در حال حاضر این پلتفرم برای ایجاد طیف وسیعی از برنامه های غیرمتمرکز از خدمات گرفته تا صنایع مورد استفاده قرار می گیرد. در زیر به لیستی از مهم ترین این موارد اشاره می شود:
در ژانویه سال 2014، به صورت رسمی آغاز به کار توسعه پلتفرم اتریوم اعلام شد. اعضای تیم اولیه توسعه پلتفرم ویتالیک بوترین، میهای آلیسی، آنتونی دیلوریو و چار هاسکینسون بودند.
در ژوئن سال 2014 بنیاد غیرانتفاعی اتریوم برای کمک بیشتر در توسعه پلتفرم تاسیس شد. مقر این بنیاد هماکنون در کشور سوئیس است.
در ماههای ژوئن و آگوست 2014، در طول فروش جمعی که اتر در ازای بیت کوین فروخته شد، تیم اتریوم بیش از ۳۱,۰۰۰ بیت کوین از جامعه ارزهای دیجیتال جمعآوری کرد. ارزش آن بیت کوینها در آن زمان چیزی نزدیک به ۱۸ میلیون دلار بود. در زمان فروش جمعی بیت کوین در محدوده ۶۵۰ دلار معامله میشد، اما پس از گذشت زمان قیمت بیت کوین سقوط شدیدی تجربه کرد و تیم پروژه باید با زیان از دست دادن میلیونها دلار روبرو میشد.
المپیک (Olympic) نام شبکه آزمایشی اتریوم بود که در ماه مه 2015 راهاندازی شد. بسیاری از کاربران تاریخ انتشار اتریوم را به انتشار المپیک نسبت میدهند. این شبکه اجازه آشنایی توسعه دهندگان با پلتفرم را میداد.
روند توسعه اتریوم به چهار مرحله تقسیم شد تا توسعه دهندگان بتوانند خود را با آن وفق دهند. فرانتیر (Frontier) اولین مرحله از این روند توسعه شبکه بود و اساس کلی اتریوم در آن ارائه شد. در این نسخه کاربران میتوانستند اتریوم خرید و فروش کنند، به استخراج اتریوم بپردازند و قرارداد هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز بسازند. فرانتیر رسما در تاریخ 30 جولای 2015 منتشر شد.
هوماستد اولین نسخه پایدار از اتریوم است که در تاریخ 10 مارس 2016 روی بلاک شماره 1,150,000 پیادهسازی شد. در هارد فورک هوماستد تضمین شد که شبکه اتریوم واقعا امن است و یکسری بهروزرسانیهای کلی روی آن اعمال شد.
یکی از ویژگیهای جالب بلاک چینها، سازمانهای خودگردان غیرمتمرکز (DAOs) است. به بیان ساده یک DAO قرارداد هوشمندی است که با آن میتوان یک فرایند سیستماتیک را به طور خودکار و بدون واسطهها انجام داد. برای ساخت DAO ابتدا گروهی از برنامهنویسان با کدهایشان مشخص میکنند که سازمان چگونه باید کار کند. زمانی که قرارداد هوشمند اجرا شد مردم میتوانند با خرید توکنها که نشان دهنده سهام آنها در سازمان است، در تعیین سرنوشت آن نقش داشته باشند. قرارداد هوشمند DAO شامل کدی است که چگونگی تصمیمگیری در آن را مدیریت میکند و توکن DAO ارز دیجیتال یا نرمافزاری است که به کاربران DAO اجازه رای دادن میدهد. به نوعی بیت کوین را میتوان اولین DAO موجود دانست زیرا کاربران قادر خواهند بود در این شبکه به تایید تراکنشها رای بدهند.
یک استارتاپ آلمانی به اسم Slock.it، یک قرارداد هوشمند DAO روی شبکه اتریوم ساخت که مردم را قادر میساخت دارایی خود را به صورت غیرمتمرکز به اشتراک بگذارند. این پروژه وقتی به مرحلهی فروش توکن رسید، تبدیل به موفقترین کمپین جمعآوری سرمایه اولیه دنیا شد و توانست ۱۵۰ میلیون دلار جذب کند.
کد پایهی DAO، عالی نبود؛ ضمن اینکه متن باز بوده و برای همه قابل رویت بود. در ۱۷ ژوئن، یک هکر ناشناس و یا گروهی از هکرها، باگی در سیستم پیدا کرده و شروع به جمعآوری پول از DAO و انتقال آن به یک DAO کپی کردند. پیش از اینکه جلوی او گرفته شود، ۵۰ میلیون دلار اتر یده شد.
با وجود اینکه تنها یک باگ در کد موجب این از دست رفتن سرمایه شد، شهرت اتریوم و مفهوم DAO زیر سوال رفت. با انتشار این خبر عده کثیری از افراد در جامعه اتریوم تصمیم به ایجاد نوعی هارد فورک گرفتند تا به این وسیله اعتبار از دسترفته را بازگردانند.
هارد فورک، شکاف و انشعابی در بلاک چین یک ارز دیجیتال است که به طور کلی قوانین یک ارز را تغییر میدهد و بلاک چین جدیدی به وجود میآید. یک هارد فورک بهنوعی جدا شدن یک رویکرد توسط اعضای یک جامعه است که تصمیم میگیرند، دیگر پروتکلهای قبلی را در همان بلاک چین دنبال کنند. بهعبارتدیگر یک نسخه جدید از بلاک چین قبلی، هارد فورک نام دارد.
بدین ترتیب در بلاک ۱۹۲۰۰۰۰، یک هارد فورک برای اتریوم اتفاق افتاد. تا بدینوسیله بتوان سرمایههای از دست رفته سرمایه گذاران را به جیبشان بازگردانند.
به سبب این هارد فورک، شبکه اتریوم جدیدی به وجود آمد و شبکه قبلی اتریوم کلاسیک نام گرفت.
ماشین مجازی اتریوم (EVM)، یک نرم افزار کاملا تورینگ است و روی شبکه نودهای اتریوم اجرا میشود. این سیستم صرف نظر از زبان برنامه نویسی، به هر میزان که کاربر بخواهد زمان و حافظه در اختیارش قرار می دهد. ماشین مجازی اتریوم روند ایجاد برنامه های بلاک چینی را بسیار آسان تر و کارآمد تر از همیشه میکند. به جای اینکه برای هر برنامه یک بلاک چین ایجاد کنید می توانید از بلاک چین اتریوم برای هزاران برنامه استفاده کنید.
اتر (Ether) نام ارز دیجیتال اصلی شبکه اتریوم است. یکی از کاربردهای اتر استفاده به عنوان دارایی و انجام پرداختهای آنلاین میباشد اما هدف اصلی از ساخت این ارز ایجاد انگیزه برای فعالیت شبکه بوده است. مثل بنزین که سوخت خودروهاست، اتر هم سوخت شبکه اتریوم است و اگر نباشد هیچانگیزهای برای فعالیت شبکه وجود نخواهد داشت.
هزینههای شبکه مثل کارمزد تراکنشها با استفاده از اتر پرداخت میشود و ماینرها در ازای ساخت بلاک به عنوان پاداش اتر دریافت میکنند. اتر دارای ارزش بوده و در صرافیها خرید و فروش میشود.
عامل انسانی
کد قراردادها توسط برنامه نویسان نوشته میشود. به همین دلیل، احتمال اشتباه وجود دارد. اگر قرارداد هوشمند در بلاک چین ثبت شود، دیگر نمیتوان آن را تغییر داد. مثال خوبی از خطای انسانی پروژه DAO» است. اشتباههای برنامه نویسان در کدنویسی مشکلات زیادی را به وجود آورد؛ به طوری که برخی هکرها از اشتباههای برنامه نویسی سو استفاده کردند و ۶۰ میلیون دلار را به سرقت بردند.
وضعیت قانونی
در حال حاضر، قراردادهای هوشمند توسط همه دولتها مورد قبول نیستند. بنابراین اگر نهادهای دولتی تصمیم به ایجاد یک چارچوب قانونی برای قراردادهای هوشمند داشته باشند، مسائل جدیدی به وجود خواهد آمد.
هزینههای پیاده سازی
قراردادهای هوشمند بدون برنامه نویسی قابل اجرا نیستند. باید یک یا چند برنامه نویس ماهر داشته باشید تا قراردادهای هوشمند به خوبی تنظیم شوند. البته چند ماه پیش سرویسهایی برای ایجاد قراردادهای هوشمند توسط کاربران عادی ایجاد شده است. به این ترتیب کاربرا
درباره این سایت